Fentanyl to syntetyczny, opioidowy lek przeciwbólowy – agonista receptora opioidowego. Po podaniu działa szybko i krótkotrwale – działanie utrzymuje się około 30 min. Stosowany jest między innymi do znoszenia bólu podczas zabiegów chirurgicznych. A jak wygląda bezpieczeństwo stosowania fentanylu w okresie laktacji?
Fentanyl i karmienie piersią:
Fentanyl zaliczany jest do kategorii L2 – leków bezpiecznych w czasie laktacji, prawdopodobnie kompatybilnych z karmieniem piersią (wg Kategorii Ryzyka Laktacyjnego Prof. Hale’a). Do kategorii L2 zaliczane są:
- substancje lecznicze, które były stosowane u ograniczonej liczby matek i które na wykazały zwiększonego ryzyka wystąpienia działań niepożądanych u karmionych piersią dzieci
- substancje lecznicze, dla których istnienie ryzyka szkodliwego wpływu na karmione piersią dziecko jest mało prawdopodobne
Zgodnie z klasyfikacją opisaną w podręczniku „Drugs in Pregnancy and Lactation” Prof. Briggsa’a (najnowsze wydanie z maja 2017r) fentanyl zaliczany jest do grupy leków kompatybilnych z karmieniem piersią. Do tej kategorii zaliczane są substancje lecznicze, które przenikają do mleka mamy w nieznacznych ilościach i/lub związki, których stosowanie w czasie laktacji nie stanowi ryzyka dla dziecka karmionego piersią.
Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP) określa fentanyl jako zgodny z karmieniem piersią.
Fentanyl zaliczany jest do kategorii VERY LOW RISK wg portalu e-lactancia.org. Do tej kategorii zaliczane są substancje lecznicze określane jako kompatybilne z karmieniem piersią, których stosowanie nie stanowi ryzyka dla dziecka karmionego piersią i dla procesu laktacji. Przynależność substancji leczniczych do tej kategorii została określona na podstawie publikacji naukowych a stosowanie tych związków jest bezpieczne.
Fentanyl określany jest jako związek pierwszego wyboru w czasie laktacji i krótkotrwałe stosowanie w czasie laktacji wydaje się być bezproblemowe a przerywanie karmienia piersią (czy czasowe czy całkowite) nie jest wymagane.
Fentanyl może przenikać do mleka mamy. Niemniej jednak w badaniach klinicznych wykazano, że przenika on do pokarmu w bardzo małych ilościach – poniżej poziomu oznaczenia. W badaniach określano również ilość fentanylu w siarze (co ma istotne znaczenie w przypadku używania fentanylu w czasie cesarskiego cięcia). Wykazano, że ilości jakie mogą przenikać do siary są bardzo małe, największa ilość tego związku w siarze znajdowała się po 45minutach od podania leku a po 10h nie był on oznaczany w pokarmie. Takie niskie ilości fentanylu w mleku związane są z krótkim biologicznym okresie półtrwania fenatnylu w organizmie mamy i jego szybkiej dystrybucji. Należy zaznaczyć, że przy tak małych ilościach fentanylu w pokarmie kobiecym i przy niskiej jego biodostępności po podaniu doustnym (z mlekiem mamy), ryzyko ewentualnych działań niepożądanych u dziecka karmionego piersią jest bardzo małe i w związku z czym, stosowanie fentanylu w okresie laktacji jest bezpieczne. Co istotne we wspomnianych badaniach nie zaobserwowano żadnych działań niepożądanych u dzieci karmionych piersią.
W kontekście bezpieczeństwa stosowania fentanylu w czasie laktacji warto wspomnieć o względnej dawce dla niemowlęcia RID. Jest to wartość wyrażana w procentach i jest to ilość związku, jaką otrzymuje dziecko z mlekiem, w przeliczeniu na kilogram masy jego ciała, w przeliczeniu na dawkę leku, jaką przyjmuje mama (w przeliczeniu na masę ciała). Uznaje się, że lek jest bezpieczny, jeżeli wartość ta jest mniejsza niż 10%. Im mniejsza tym lepiej. Dla fentanylu RID wynosi 2,9-5%.
W czasie przygotowywania tego opracowania znalazłam informację w Pharmindexie, że „Ze względu na możliwość przenikania przez łożysko, fentanyl może wywoływać depresję ośrodka oddechowego u noworodka – nie stosować w czasie porodu (łącznie z cięciem cesarskim). W przypadku zastosowania fentanylu należy natychmiast podać noworodkowi odtrutkę w postaci naloksonu. Lek wydziela się do mleka matki, karmienie piersią można rozpocząć po 24 h od zastosowania fentanylu.” Niestety nie natknęłam się na żadne wyjaśnienia tej kwestii. Owszem dostępne są jakieś doniesienia o ewentualnym negatywnym wpływie stosowania fantanylu w początkowym okresie karmienia, ale brak jest jakichkolwiek dokładnych danych na ten temat i co istotniejsze, brak jest jakichkolwiek wniosków i wskazówek dotyczących postępowania. Co więcej są pewne wątpliwości co do wpływu stosowania takich leków przeciwbólowych w czasie porodu jako związków, które mogą opóźniać laktogenezę lub utrudniać ssanie dziecka. Ale nie ma to wpływu na masę ciała noworodka – w związku z tym należy wesprzeć wtedy mamę i pomóc jej w rozpoczęciu i utrzymaniu laktacji.
Zgodnie z zaleceniami – karmienie piersią po zastosowaniu fenatnylu może nastąpić, jak tylko mama będzie mogła karmić piersią.
- Medications and Mothers’ Milk, T.W. Hale, H.E. Rowe, Springer Co. 2016
- Drugs in Pregnancy and Lactation, G. G. Briggs, Wolters Kluwer, 2017
- Drugs in Pregnancy and Lactation, G. G. Briggs, Lippincott Williams and Wilkins, 2014
- Drugs During Pregnancy and Lactation, C. Schaefer et al., Academic Press Inc, 2014
- Leki w ciąży i laktacji, Frieske K. Et al., MedPharm Polska, 2014
- The Transfer of Drugs and Other Chemicals Into Human Milk, AAP, Committee on Drugs, Pediatrics 2001, 108(3), 776-789
- Karmienie piersią w teorii i praktyce. Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M., Pietkiewicz A., Medycyna Praktyczna, Kraków 2012
- The Transfer of Drugs and Other Chemicals Into Human Milk American Academy Of Pediatrics, Committee on Drugs, Pediatrics 2001, 108(3), 776-789
- The Transfer of Drugs and Therapeutics Into Human. Breast Milk: An Update on Selected Topics. Pediatrics, 2013, 132(3), e796-e809
- Baza LactMed https://toxnet.nlm.nih.gov/cgi-bin/sis/search2/f?./temp/~cVhYyI:1
- Baza e-lactancia http://www.e-lactancia.org/producto/650