Wszawica - stale aktualny problem.

Wszawica może dotknąć każdego – jest to problem stale aktualny i nie dotyczy tylko (jak wielu rodziców sądzi) „marginesu społecznego”. Dlatego też dzisiejszy wpis zawiera informacje o tej chorobie, jej przyczynach, objawach, rozpoznawaniu, leczeniu i profilaktyce….bo to, że nasze dziecko ma wszy to nie wstyd! Ale bagatelizowanie, ukrywanie i zamiatanie wszawicy pod dywan – to dopiero wstyd!!!!!

Wszawica (łac. pediculosis)

to choroba w której na ciele człowieka znajdują się wszy, ich larwy i/lub jajeczka. Wszawica wywoływana może być przez trzy rodzaje wszy:

Wsza głowowa (Pediculus humanus capitis)
Wsza łonowa (Pediculus humanus pubis)
Wsza odzieżową (Pediculus humanus vestimenti)

Najczęściej mamy do czynienia z tą głowową i poniżej kilka faktów o niej:

Żyje wyłącznie na owłosionej skórze głowy, umiejscawia się głównie za uszami, na skroniach i potylicy
Ma wielkość ok 2-3 mm
Jest barwy biało-brązowej – ale co ciekawe potrafi dostosować się do otoczenia – taki kameleon:)
Żyje około miesiąca
Żywi się ludzką krwią – aby żyć musi pić krew dwa razy dziennie ale jeżeli nie ma do niej dostępu może przeżyć nawet do 36 godzin!
W miejscu ugryzienia (samo ugryzienie nie boli) powstaje niewielka grudka i odczyn zapalny, który powoduje silne uczucie świądu i niepohamowany odruch drapania
Bardzo szybko porusza się i wspina po włosach ale nie jest w stanie poruszać się po gładkiej powierzchni – nie skacze tylko pełza!
Samica składa ok 100-300 jaj (tzw. gnidy) w ciągu doby (co 8-10 dni) u nasady włosów (blisko skóry głowy) i przykleja je specjalną substancją wodoodporną! gnidy mają barwę białą i nie dają się odczepić od włosów ( w przeciwieństwie do łupieżu – z którym mogą być mylone)
Po kilku dniach (6-9 dni) z jaj wylęgają się młode osobniki a puste skorupki pozostają przyczepione do włosa
W trakcie rozmnażania wesz przechodzi trzykrotny proces linienia

Wszawica….

Zakażenie następuje TYLKO przez bezpośredni kontakt – np.: poprzez przytulanie lub stykanie się głowami lub poprzez korzystanie z tych samych szczotek, grzebieni, ozdób włosów, noszenie tych samych ubrań i nakryć głowy lub spanie we wspólnej pościeli – przelotny kontakt z osobą z wszawicą nie wystarcza do inwazji wszy
Dotyczy wszystkich grup wiekowych ale najczęściej występuje u dzieci od 2-12 r.ż.
Częściej dotyczy dzieci z długimi włosami
Najłatwiej zarazić się wszawicą w dużych skupiskach ludzkich takich jak: żłobki, przedszkola, szkoły, internaty, akademiki, kolonie i obozy.
Do zakażenia może dojść w każdej strefie klimatycznej, we wszystkich rejonach świata bez względu na statut społeczny!
Występowanie wszawicy nasila się po okresie wakacyjnych i zimowych wyjazdów dzieci. Wówczas dzieci (na koloniach, obozach lub zimowiskach) bez opieki rodziców mają mniejszą ochotę i mobilizację do samodzielnego dbania o higienę osobistą a wspólne przebywanie, zabawa i wypoczynek sprzyja przenoszeniu się wszy.

Występowanie wszawicy…

W Polsce w 2005 roku zanotowano 620 przypadków wszawicy, w 2006 r. – 897, a w 2007 aż 2261!!!!. Obecny stan prawny określa, że wszawica nie jest chorobą zakaźną i decyzją Ministra Zdrowia od 2008 r. nie znajduje się w wykazie zakażeń i chorób zakaźnych (Załącznik do ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi). Dlatego też lekarz i/lub placówki (typu żłobek, przedszkole, szkoła, przychodnie) nie mają obowiązku zgłaszania przypadków wszawicy do Sanepidu. Dlatego też brak jest aktualnych danych na temat częstości występowania wszawicy i ilości przypadków…..ale nie oznacza to, że takowych nie ma – a wręcz przeciwnie – są i to bardzo często!!!!

WHO na swojej stronie podaje, że wszawica dotyka ok. 10% populacji bez względu na miejsce zamieszkania i status majątkowy. Jest jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych występujących u ludzi.

Ja osobiście już kilkakrotnie zetknęłam się z ogłoszeniem……

Objawy wszawicy….

Obecność żywych wszy
Obecność gnid
Świąd skóry
Powiększenie węzłów chłonnych szyjnych

Rozpoznanie wszawicy

Aby rozpoznać (zdiagnozować) wszawicę trzeba:

Stwierdzić obecność żywych wszy !!!
- Można określić ich obecność gołym okiem – żywe wszy mają kolor biało-brązowy, czasem czarny
- Dobrym sposobem jest przeczesywanie mokrych lub wilgotnych włosów grzebieniem o gęstych zębach nad białą kartką papieru – jeżeli dziecko ma wszy to na kartce będzie je widać.
- Można również nachylić głowę dziecka nad stolikiem (na którym znajduje się kartka papieru) i ręką roztrzepywać włosy przy skórze głowy – jeżeli dziecko ma wszy to na kartce będzie je widać.
Stwierdzić obecność gnid (chociaż nie jest to dowód wystarczający do postawienia diagnozy – obecność gnid można również zaobserwować po leczeniu wszawicy – mimo pozbycia się wszy do włosów nadal przyczepione pozostają gnidy)
Zaobserwować świąd skóry – świąd skóry jest spowodowany reakcją alergiczną na składniki śliny wszy (świąd nie zawsze świadczy o wszawicy – należy wykluczyć inne stany wywołujące niepohamowany odruch drapania się np.: łupież, łuszczyca, łojotokowe zapalenie skóry). Świąd skóry pojawia się zazwyczaj po kilku tygodniach od zarażenia

Profilaktyka wszawicy

Poniżej wklejam stanowisko Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczące profilaktyki i zwalczania wszawicy – zawiera ono wskazówki profilaktyczne dla rodziców i dzieci oraz wytyczne dla placówek nauczania i wychowania….

Leczenie wszawicy

Do metod leczenia wszawicy zaliczamy:

Działania mechaniczne

Systematyczne wyczesywanie wszy z włosów przeprowadzane na mokro przy użyciu grzebienia z gęsto ułożonymi zębami. W ten sposób usuwa się wszystkie wszy w miarę ich dojrzewania i nie dopuszcza się do osiągnięcia przez nie dojrzałości i złożenia kolejnych jajeczek. Niestety skuteczność tej metody szacuje się na ok 50-60%:( Co więcej należy zadbać o każdorazowe dokładne wyczyszczenie grzebienia poprzez zamrażenie lub zastosowanie spirytusu albo wygotowanie lub wymycie bardzo gorącą wodą z detergentem.

Co ciekawe przygotowując niniejszy wpis znalazłam również informację, że do pozbycia się wszy (w sposób mechaniczny) wykorzystywany może być odkurzacz! 🙂

Stosowanie środków/preparatów dostępnych w aptece – mogą to być:
- Preparaty na wszy zawierające związki chemiczne o działaniu owadobójczym (neurotoksycznym) np.: permetryna (Nix szampon w kremie, Sora forte, Pipi lotion). Działanie neurotoksyczne permetryny polega na zmianie przewodnictwa nerwowego w organizmie wszy oraz na porażeniu ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego wszy – w wyniku czego następuje śmierć pasożyta. Należy tutaj wspomnieć o narastającej odporności wszy na tego typu środki owadobójcze – dlatego też wskaźnik wyleczeń wszawicy przy pomocy permetryny szacuje się na 70-80%. Preparaty te powinny być stosowane ostrożnie przez astmatyków i alergików. Mogą być stosowane u dzieci powyżej 3 roku życia ale mogą powodować zaczerwienienie i podrażnienie skóry głowy. Przed użyciem tego typu preparatów konieczne jest dokładne zapoznanie się z treścią ulotki dołączonej do opakowania!!!
- Preparaty na wszy zawierające związki chemiczne o działaniu fizykalnym np.: dimetikon (Hederin, Nyda, Paranit, Pedicul). Dimetikon wnika w system tchawek pasożyta, blokuje je i uniemożliwia oddychanie i w ten sposób niszczy wszy. Preparaty, zawierające dimetikon, nie mają działania toksycznego, nie podrażniają skóry oraz nie powodują oporności. Mogą być stosowane u dzieci powyżej 6 m.ż. Przed użyciem tego typu preparatów konieczne jest dokładne zapoznanie się z treścią ulotki dołączonej do opakowania!!!
- Preparaty na wszy zawierające np.: biococidine (Parasidose) lub cyclomethicone (Pipi Nitolic) – odcinają dostęp powietrza do aparatu oddechowego wszy, odpowiadają za ich uduszenie i w ten sposób szybko eliminują wszy. Mogą być stosowane u dzieci już od 3 m.ż. oraz przez kobiety w ciąży oraz karmiące. Przed użyciem tego typu preparatów konieczne jest dokładne zapoznanie się z treścią ulotki dołączonej do opakowania!!!
- Preparaty na wszy zawierające wyciągi z surowców roślinnych – np.: alkoholowy wyciąg z ziela piołunu, kwiatów wrotyczu z dodatkiem stężonego kwasu octowego (Artemisol) lub alkoholowy wyciąg z ziela ostróżki polnej z dodatkiem stężonego kwasu octowego (Delacet). Preparaty te mogą powodować podrażnienie i zaczerwienienie skóry głowy i mają nieprzyjemny zapach ale są tanie.

Preparaty na wszy występują w różnych postaciach – płyn, lotion, szampon w kremie lub szampon w tradycyjnej postaci – co wybrać? Stężenie środka owadobójczego w szamponie o tradycyjnej postaci jest zbyt niskie (bo rozcieńczamy go wodą), ponadto szampon taki ma zbyt krótki czas kontaktu z włosami i skórą głowy dlatego też ja polecam płyny lub żele do stosowania na skórę.

Niezależnie od typu związku znajdującego się w preparacie KONIECZNE jest uważne przeczytanie ulotki oraz dokładne zastosowanie się do instrukcji i sposobu użycia!!!! Warunkuje to wysoką skuteczność. Okazuje się, że nieodpowiednie stosowanie i niewłaściwe nakładanie preparatów może zakończyć się niepowodzeniem leczenia wszawicy:(

Należy pamiętać o tym, że leczyć należy tylko i wyłącznie osoby u których stwierdzono żywe wszy. Stosowanie preparatów dostępnych w aptekach jako profilaktyki nie jest wskazane a przede wszystkim nie zapobiega zarażeniu.

Zakłada się, że wszystkie wszy i jajeczka powinny zginąć już po pojedynczej aplikacji preparatu – niestety tak nie jest więc należy ponownie zastosować dany środek po ok 7-10 dniach od pierwszego nałożenia.

Co jeszcze zrobić, jeśli członek rodziny na wszy….

Przede wszystkim leczyć należy wszystkich członków rodziny u których stwierdzono wszy
Systematycznie rozczesywać i kontrolować włosy i skórę głowy
Szczotki do włosów, gumki i spinki – wygotować lub zniszczyć
Ubrania i pościel – wyprać w temp. co najmniej 60’C (temperatura powyżej 53,5°C zabija wszy i ich jaja) i wyprasować żelazkiem z parą wodną (200°C) szczególnie przy szwach
Konieczne jest dokładne sprzątnięcie mieszkania.

Dlaczego koniecznie trzeba leczyć wszawicę….

Przede wszystkim wszawica jest chorobą uciążliwą dla chorego i jego otoczenia!!!! – nie należy bagatelizować i udawać, że nas to nie dotyczy….a poza tym:

Ukucia wszy pomimo, że nie bolą powodują odczyn alergiczny, który może być niebezpieczny w szczególności dla alergików!!! – rzadko mogą występować przypadki astmy oskrzelowej na tle alergicznym (alergenem są odchody wszy)
Wszy podczas ukucia i ssania krwi mogą przenosić drobnoustroje chorobotwórcze
Niepohamowany odruch drapania się może prowadzić do rozdrapania skóry, stanów zapalnych skóry i nadkażenia jej bakteriami
przy długo trwającej wszawicy mogą powstawać blizny
Włosy mogą zostać zlepione ropno-surowiczą wydzieliną tzw. „kołtunem”…..

Mity na temat wszawicy:

Wesz potrafi skakać i pływać – NIE!!! Wesz nie skacze tylko pełza – Bardzo szybko się porusza i wspina po włosach ale nie jest w stanie skakać oraz poruszać się po gładkiej powierzchni!
Wesz głowowa może żyć na ubraniach – NIE!!! Aby żyć wesz głowowa musi pić krew dwa razy dziennie ale jeżeli nie ma do niej dostępu może przeżyć tylko 36 godzin!
Wesz głowowa może być roznoszona przez zwierzęta domowe – NIE!!!
Wesz woli włosy brudne, kręcone, czarne itp….. – NIE!!!!
Choroba częściej dotyczy osób żyjących w ubóstwie – NIE!!!! – wszy nie rozróżniają biednych i bogatych
Wszawica wynika z brudu i braku higieny – NIE!!!!
W przypadku stwierdzenia wszawicy należy ogolić głowę – NIE !!!! wystarczy zastosować dostępne preparaty zwalczające pasożyty.
Środki dostępne w aptece wyleczą wszawicę szybko i na 100% – NIE!!!! niestety:(
Dzieci z wszawicą nie mogą chodzić do szkoły – NIE!!!!
Wszawica jest wyłącznie problemem estetycznym – NIE!!!! To też ryzyko przenoszenia różnych drobnoustrojów chorobotwórczych, nadkażenia skóry oraz stanów niebezpiecznych dla alergików.
Dokładne umycie głowy zwykłym szamponem pozwoli pozbyć się wszy – NIE!!!! – wszy silnie przyczepiają się do włosów, dodatkowo gnidy przytwierdzone są do włosów za pomocą specjalnej substancji i ani wszy ani gnid zwykłe mycie szamponem nie usunie….

Na koniec jeszcze tylko kilka słów…

Wszawica może dotknąć każdego z nas i nie jest to powód do wstydu….Wstydem jest udawanie, że wszawica nas nie dotyczy. Ukrywanie tego faktu przed otoczeniem a w szczególności przed rodzicami innych dzieci (z grupy/klasy naszego dziecka) jest kompletnie nieodpowiedzialne, głupie i egoistyczne….tak niewiele wysiłku “kosztuje” wysłanie chociażby sms-a lub maila do nauczyciela czy rodziców, aby można było zatrzymać rozprzestrzenianie się choroby. Jeżeli tego nie zrobimy – nie zatrzymamy rozprzestrzeniania wszawicy – to nawet po wyleczeniu naszego dziecka może ulec ono ponownemu zakażeniu – i wtedy możemy mieć pretensję tylko i wyłącznie do siebie….

Opublikowano: 24 sty 2015 o 14:26

Źródła: 1. Opieka farmaceutyczna. Objawy, rozpoznanie i leczenie. Paul Rutter, wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław, 2014 2. Magdzik W. , Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A. „Choroby zakaźne i pasożytnicze— epidemiologia i profilaktyka”, wyd. α-medica press , Bielsko-Biała 2007. 3. Chodorowska G., Juszkiewicz-Borowiec M., Wojnowska D. i wsp.: Wszawica głowowa – współczesne problemy epidemiologiczne. W: Buczek A., Błaszak C. (red.): Stawonogi – różnorodność form i oddziaływań. Wyd.Koliber, Lublin 2005, 171-176. 4. Buczek A. „Choroby pasożytnicze” Lublin 2003r. 5. Willems S, et al. The importance of economic status and indiwidual characteristics head lice in school children. Eur. J. Dermatol 2005 4. Szymanek, D. Wojnowska, D. Krasowska Wszawica – wciąż aktualny problem kliniczny Przegla̧d lekarski, 2009, Vol.66(4), pp.206-208 5.Zasoby internetowe: wsse.gda.pl, www.wyleczto.pl, www.problem-z-glowy.pl, www.hederin.pl

zdjęcia: www.fotolia.pl