Ibuprofen w czasie ciąży

Ibuprofen to jeden z najczęściej stosowanych związków o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym.

Ibuprofen zaliczany jest Niesteroidowych Leków Przeciwzapalnych (NLPZ) i tak jak one hamuje aktywność enzymu zwanego cyklooksygenazą. W związku z tym poprzez hamowanie aktywności enzymatycznej cyklooksygenazy, hamuje powstawanie prostaglandyn i ich wpływ „pobudzający/drażniący/uczulający” na zakończenia bólowe oraz ich wpływ na przewodzenie bodźców bólowych w rdzeniu kręgowym i w ośrodkowym układzie nerwowym i tym samym działa przeciwbólowo. Ponadto poprzez hamowanie powstawania prostaglandyn w ośrodku termoregulacji w podwzgórzu działa przeciwgorączkowo oraz poprzez hamowanie aktywności enzymatycznej cyklooksygenazy hamuje powstawanie prostaglandyn prozapalnych w miejscu stanu zapalnego i tym samym działa przeciwzapalnie. Ponadto hamuje agregację płytek krwi, ale działanie to jest słabsze niż działanie kwasu acetylosalicylowego.

Ze względu na takie działanie i taki mechanizm działania leki zawierające ibuprofen zalecane są w przypadku bólu o różnej etiologii, o małym i średnim nasileniu (bóle głowy, bóle zębów, bóle mięśniowe, bóle kostne i stawowe, bóle menstruacyjne) jak również w przypadku gorączki i w przypadku stanów zapalnych.

A jak wygląda bezpieczeństwo stosowania ibuprofenu w czasie ciąży?

Ibuprofen w czasie ciąży:

• Ibuprofen zaliczany był do kategorii B wg klasyfikacji FDA (Food and Drug Administration) w I i w II trymestrze ciąży. Do tej kategorii zaliczane były substancje lecznicze, dla których w badaniach przedklinicznych na zwierzętach nie wykazano ryzyka szkodliwego wpływu na płód, ale nie przeprowadzono badań klinicznych u kobiet w ciąży i nie potwierdzono tego. Zgodnie z aktualnymi zaleceniami FDA, kategorie A, B, C, D i X, powinny być wycofywane, a o bezpieczeństwie stosowania danej substancji leczniczej w czasie ciąży powinny informować dokładne dane i analiza dotychczasowych badań i doniesień naukowych na ten temat (takie informacje powinny być umieszczane na ulotkach dołączonych do opakowań leków).

• Ibuprofen zaliczany był do kategorii D wg klasyfikacji FDA (Food and Drug Administration) w III trymestrze ciąży. Do tej grupy, zaliczane były substancje lecznicze, dla których wykazano ryzyko szkodliwego działania związków na płód. Substancje te mogą być stosowane w stanach zagrożenia życia matki, jeżeli inne bezpieczniejsze leki nie mogą być podane lub są nieskuteczne (o tym, dlaczego ibuprofen w III trymestrze ciąży jest niebezpieczny poniżej). Ale tak jak pisałam powyżej, obecnie odchodzi się od klasyfikacji tylko i wyłącznie „literkowej” na rzecz dokładnego opisu bezpieczeństwa stosowania danego związku w czasie ciąży, przygotowanego na podstawie publikacji i badań.

• Ibuprofen zaliczany jest do kategorii C wg klasyfikacji Australijskiej. Do tej kategorii zaliczane są substancje lecznicze, które ze względu na swój mechanizm działania mają lub mogą mieć szkodliwy wpływ na dziecko. Nie powodują wad rozwojowych a ewentualne zmiany mają charakter odwracalny.

• Wg najnowszego opracowania „Drugs in Pregnancy and Lactation” Briggs’a (z maja 2017 roku) ibuprofen określany jest jako związek, dla którego dostępne badania kliniczne na ludziach wskazują na ryzyko działań niepożądanych w I i III trymestrze ciąży.

Dotychczas wykazano, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą zaburzać proces implantacji. Co więcej ich przyjmowanie zwiększa ryzyko występowania Zespołu LUF – zespołu luteinizacji niepękniętego pęcherzyka jajnikowego – czyli nie następuje uwolnienie komórki jajowej i w związku z tym niemożliwe jest zapłodnienie.

Ponadto NLPZ mogą powodować wzrost ryzyka poronienia w I trymestrze ciąży. To ryzyko jest większe w przypadku długotrwałego – dłuższego niż tydzień stosowania ibuprofenu w okresie koncepcyjnym. Co więcej niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą wykazywać zwiększone działanie teratogenne. Co prawda brak jest spójnych i jednoznacznych dowodów na ten temat, ale zaleca się unikanie stosowania ibuprofenu w I trymestrze ciąży. Dostępne są również badania, wskazujące na związek stosowania ibuprofenu w ciąży z występowaniem wad serca, rozszczepu ust i podniebienia, rozszczepu kręgosłupa i ubytków kończyn – ale nie są one jednoznaczne a co więcej dostępne są także badania/analizy, które takie działanie NLPZ-tów na płód wykluczają. Niemniej jednak należy zachować ostrożność przy stosowaniu ibuprofenu w I trymestrze ciąży.

Stosowanie ibuprofenu w II trymestrze ciąży jest bezpieczne w dawce do 600 mg/dobę – jako bezpieczną górną granicę różne źródła podają 28 lub 30 tydzień ciąży.

W III trymestrze ciąży nie należy podawać ibuprofenu (i innych NLPZ), ponieważ poprzez hamowanie syntezy prostaglandyn mogą one przedłużać okres porodu, zmniejszać ilość płynu owodniowego, zwiększać ryzyko przedwczesnego zamknięcia przewodu tętniczego (przewodu Bottala) oraz powodować nadciśnienie płucne, zaburzenia czynności nerek płodu jak również hamowanie agregacji płytek. Co więcej wykazano, że ibuprofen zwiększa ryzyko wytrzewienia wrodzonego – rozszczepu powłok brzusznych. Stosowanie ibuprofenu (i innych NLPZ) w III trymestrze ciąży powinno być ograniczone tylko i wyłącznie do bezwzględnych wskazań lekarza i powinno się odbywać tylko i wyłącznie pod jego kontrolą.

Podsumowując – w I i w III trymestrze ciąży należy unikać stosowania ibuprofenu. Ibuprofen może być stosowany w II trymestrze ciąży, ale zanim przyszła mama go przyjmie powinna skonsultować się z lekarzem prowadzącym.

Bibliografia:

1. Gerald G Briggs, Drugs in Pregnancy and Lactation, Lippincott Williams and Wilkins, 2017
2. Frieske K., Morike K., Neumann G., Windorfer A., Leki w ciąży i laktacji, MedPharm Polska, 2014
3. Gerald G Briggs, Drugs in Pregnancy and Lactation, Lippincott Williams and Wilkins, 2014
4. Hernandez R.K., Werler M.M., et al Nonsteroidal antiinflammatory drug use among women and the risk of birth defects. Am J Obstet Gynecol 2012, 206(3):228.e1-8.
5. https://www.tga.gov.au/prescribing-medicines-pregnancy-database
6. Koren G, Florescu A, Costei AM, Boskovic R, Moretti ME. Nonsteroidal antiinflammatory drugs during third trimester and the risk of premature closure of the ductus arteriosus: a meta-analysis. Ann Pharmacother 2006;40(5):824-829.
7. Nielsen G.L., Sørensen H.T., Larsen H., Pedersen L., Risk of adverse birth outcome and miscarriage in pregnant users of non-steroidal anti-inflammatory drugs: population based observational study and case-control study. BMJ, 2001, 322, 266-270
8. Richard K. Miller, Paul W. J. Peters, Christof Schaefer, Drugs During Pregnancy and Lactation – Treatment Options and Risk Assessment, Academic Press Inc, 2014