Ciprofloksacyna jest antybiotykiem zaliczanym do fluorochinolonów. Jest inhibitorem gyrazy – hamuje topoizomerazę typu II (gyrazę DNA), jak i topoizomerazy IV. Enzymy te są niezbędne do replikacji, transkrypcji, naprawy i rekombinacji DNA bakterii. Ciprofloksacyna hamując te enzymy, zaburza replikację DNA i działa bakteriobójczo.
Ciprofloksacyna wskazana jest do stosowania w przypadku zakażeń bakteryjnych dróg oddechowych, ucha środkowego, dróg moczowych, układu pokarmowego, moczowo-płciowego, skóry i tkanek miękkich, kości, stawów, skóry i tkanek miękkich.
Ciprofloksacyna po podaniu doustnym wchłania się szybko i w znacznym stopniu. Jej całkowita dostępność biologiczna wynosi około 70-80%. Stężenie maksymalne osiąga w czasie 1-2h. W niewielkim stopniu wiąże się z białkami osocza (20-30%). Wartość współczynnika M/O dla ciprofloksacyny wynosi >1 a RID=0,44-6,34%
Ciprofloksacyna i karmienie piersią:
Ciprofloksacyna zaliczana jest do kategorii L3 – leków prawdopodobnie bezpiecznych w czasie laktacji (wg kategorii ryzyka laktacyjnego Hale’a) Do tej kategorii zaliczane są zaliczane są:
- substancje lecznicze, dla których nie istnieją kontrolowane badania na grupie kobiet karmiących piersią, ale ryzyko niepożądanego działania leku u karmionego piersią dziecka jest możliwe
- substancje lecznicze, dla których badania wykazały tylko minimalny niezagrażający efekt niepożądany
- nowe substancje lecznicze, które nie mają przeprowadzonych odpowiednich badań
Wg najnowszego opracowania „Drugs in Pregnancy and Lactation” Prof. Briggs’a (z maja 2017 roku) ciprofloksacyna określana jest, ze względu na ograniczone dane, jako potencjalnie toksyczna według klasyfikacji Prof. Briggsa
Ciprofloksacyna zaliczana jest do kategorii VERY LOW RISK wg portalu e-lactancia.org. Do tej kategorii zaliczane są substancje lecznicze określane jako kompatybilne z karmieniem piersią, których stosowanie nie stanowi ryzyka dla dziecka karmionego piersią i dla procesu laktacji. Przynależność substancji leczniczych do tej kategorii została określona na podstawie publikacji naukowych a stosowanie tych związków jest bezpieczne.
WHO rekomenduje unikanie stosowania ciprofloksacyny w okresie laktacji, jeżeli jest to możliwe.
Ciprofloksacyna może przenikać do pokarmu kobiecego. W badaniach wykazano, że ilości tego związku jakie przenikają do mleka są zdecydowanie niższe niż powszechnie stosowane i zalecane dawki pediatryczne. Co więcej dostępne są badania, które wskazują, że u dziecka karmionego piersią, którego matka stosowała ciprofloksacynę nie wykryto tego związku w surowicy. Spośród fluorochinolonów to ciprofloksacyna w najmniejszym stopniu przenika do pokarmu kobiecego
Co istotne jedną z wartości/danych, które bierze się pod uwagę oceniając bezpieczeństwo stosowania leków w czasie laktacji jest Relative Infant Dose – jest to wartość wyrażana w procentach i jest to ilość leku, jaką otrzymuje dziecko z mlekiem, w przeliczeniu na dawkę leku, jaką przyjmuje mama (w przeliczeniu na masę ciała). Uznaje się, że lek jest stosunkowo bezpieczny, jeżeli ta wartość jest mniejsza niż 10% – im mniejsza tym lek jest bezpieczniejszy. Dla ciprofloksacyny wartość RID=0,44-6,34%.
Ciprofloksacyna może przenikać do pokarmu kobiecego i tym samym może oddziaływać na zdrowie dziecka karmionego piersią. Możliwe jest zmiana mikroflory jelitowej oraz zapalenie żołądka i jelit. W opublikowanych dotychczas badaniach nie wykazano, aby ciprofloksacyna, przyjmowana przez mamę w sposób znaczny wpływała niekorzystnie na zdrowie dziecka karmionego piersią. Dotychczas opublikowano pojedynczy przypadek wystąpienia rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego u dwumiesięcznego niemowlęcia, którego matka przyjmowała cyprofloksacynę. Ale w tym przypadku zarówno matka jak i dziecko chorowali na martwicze zapalenie jelit z przedłużającą się hospitalizacją w okresie noworodkowym a dodatkowo w badaniu nie wskazano dawki cyprofloksacyny. Ponadto dostępne są badania, które pokazują, że ciprofloksacyna stosowana była w leczeniu kobiet ciężarnych kobiet z wielolekooporną gruźlicą w czasie ciąży i połogu. Ich dzieci były karmione piersią. Dzieci rozwijały się prawidłowo, jedno z nich zaraziło się gruźlicą zaraz po urodzeniu . Za bezpieczeństwem stosowania ciprofloksacyny w czasie laktacji przemawia fakt, że antybiotyk ten charakteryzuje się stosunkowo niską wartością RID.
Ciprofloksacyna nie wpływa na proces laktacji.
W przypadku stosowania ciprofloksacyny u kobiety karmiącej piersią należy bacznie obserwować dziecko pod kątem możliwego wpływu na florę przewodu pokarmowego, takiego jak biegunka lub kandydoza (pleśniawki, wysypka)
W przypadku stosowania ciprofloksacyny w czasie karmienia piersią należy jej przyjmowanie zsynchronizować z przystawianiem dziecka do piersi. Lek należy przyjmować bezpośrednio po karmieniu, przed najdłuższą przerwą w karmieniu. Należy unikać ponownego przystawiania dziecka do piersi, wtedy kiedy lek osiąga stężenie maksymalne – czyli przez ok 3-4h od przyjęcia leku
Podsumowując – Ciprofloksacyna nie powinna być podawana jako lek pierwszego wyboru, ale jeśli jest wskazana i nie ma bezpieczniejszej alternatywy, może być stosowana i nie należy przerywać karmienia piersią, ponieważ ryzyko działań niepożądanych jest niskie. Konieczne jest zachowanie odpowiednich środków ostrożności TU
O stosowaniu ciprofloksacyny w czasie laktacji i o kontynuowaniu karmienia piersią powinien zadecydować lekarz prowadzący!
- Hale’s Medications and Mothers’ Milk, T.W. Hale, Springer Publishing Co. 2021
- Medications and Mothers’ Milk, T.W. Hale, H.E. Rowe, Springer Co. 2016
- Drugs in Pregnancy and Lactation, G. G. Briggs, Wolters Kluwer, 2017
- Drugs in Pregnancy and Lactation, G. G. Briggs, Lippincott Williams and Wilkins, 2014
- Drugs During Pregnancy and Lactation, C. Schaefer et al., Academic Press Inc, 2014
- Leki w ciąży i laktacji, Frieske K. Et al., MedPharm Polska, 2014
- The Transfer of Drugs and Other Chemicals Into Human Milk, AAP, Committee on Drugs, Pediatrics 2001, 108(3), 776-789
- Karmienie piersią w teorii i praktyce. Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M., Pietkiewicz A., Medycyna Praktyczna, Kraków 2012
- Breastfeeding and maternal medication. Recommendations for Drugs in the Eleventh WHO Model List of Essential Drugs, World Health Organizations, Genewa, 2002http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/62435/1/55732.pdf
- e-lactacia.org
- LactMed
- Gardner D.K., i wsp. Simultaneous concentrations of ciprofloxacin in breast milk and in serum in mother and breast-fed infant. Clin Pharm. 1992,11,352-4.
- Van den Oever H.L., i wsp. Ciprofloxacin in preterm neonates: case report and review of the literature.Eur J Pediatr. 1998,157(10),843-5
- Cover D.L. i wsp.Ciprofloxacin penetration into human breast milk: a case report. 1990,24(7-8),703-4.
- Harmon T., i wsp. Perforated pseudomembranous colitis in the breast-fed infant. J Pediatr Surg. 1992,27,744-6.
- Drobac P,C., i wsp. Treatment of multidrug-resistant tuberculosis during pregnancy: long-term follow-up of 6 children with intrauterine exposure to second-line agents. Clin Infect Dis. 2005,40,1689-92
- Butler D,C., i wsp. Safety of dermatologic medications in pregnancy and lactation: Part II. Lactation.J Am Acad Dermatol. 2014,70(3),417.e1-10
- Charakterystyka Produktu Leczniczego Cipronex