Dawno na www.farmaceuta-radzi.pl nie było wpisu:( – a wszystko przez jelitówkę (która powaliła całą naszą rodzinę – sorry – Mąż był odporny:)). Infekcja jelitowa atakuje niespodziewanie i nagle. Najczęściej zaczyna się wymiotami (choć nie zawsze one występują) trwającymi kilka godzin a następnie pojawia się biegunka, która może zastąpić wymioty lub im towarzyszyć (o zgrozo!). Dodatkowo występuje ogólne rozbicie, osłabienie, nudności, bóle brzucha, skurcze, wzdęcie, nadmierne oddawanie gazów a czasem również gorączka.
Tak też było i u nas – najpierw Ania, po dwóch dniach Małgosia, następnie Kuba i ja…:( a że już powoli z tego wychodzimy dzisiaj parę słów o biegunce oraz o tym co robić, żeby jakoś ją przetrwać i nie wylądować w szpitalu….
Kiedy mówimy o biegunce?
O biegunce mówimy wtedy, gdy dziecko (dotyczy to także dorosłych) oddaje 3 lub więcej płynnych lub półpłynnych stolców na dobę lub stwierdzono w nich obecność śluzu, krwi lub ropy. Trochę inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku noworodków i niemowląt karmionych piersią. Zapewne większość rodziców wie, że u takich maluszków stolce są luźne i częstsze. Dlatego też w takich przypadkach o biegunce mówi się, gdy występuje zdecydowane i wyraźne zwiększenie ilości oddawanych stolców w porównaniu z poprzednim okresem a dodatkowo zaobserwowano zmianę konsystencji stolca.
Jakie mogą być biegunki?
Biegunka może być:
- ostra – trwa 7-14 dni (najczęściej 5-10 dni) – i taka właśnie najczęściej spotyka dzieci i tym samym nas rodziców:(
- podostra – trwa dłużej niż 14 dni
- przewlekła – trwa dłużej niż miesiąc
Jakie są przyczyny biegunki?
Przyczyny biegunki ostrej u dzieci to:
- wirusy (najczęściej)
- Rotawirusy typu A, B, C
- Norowirusy
- Adenowirusy
- Astrowirusy
- bakterie i/lub ich toksyny
- Escherichia coli i produkowana przez nią toksyna jelitowa
- Campylobacter
- Salmonella
- Shigella
- Vibrio cholerae
- Clostridium difficile
- toksyny produkowane przez Staphylococcus aureus i Bacillus cereus
- pierwotniaki i pasożyty
- Giardia intestinalis,
- Cryptosporidium parvum,
- Cyclospora cayetanesis,
- Entameba histolytica,
- Dientamoeba fragilis
- Balantidium coli
- Isospora belli
- Trichiuris trichiur
Czego boimy się przy biegunce?
Oczywiście wiem jak bardzo stresujące są choroby dzieci (sama przechodziłam przez różne sytuacje i niestety zapewne jeszcze niejedne mnie czekają…). Wiem ile nerwów a jednocześnie troski i opieki „kosztuje” nas rodziców każda infekcja dziecka. Przy każdej chorobie (i tej mniej i tej bardziej poważnej) są rzeczy/sytuacje których się boimy lub których trzeba się bać. Świadomość takiego niebezpieczeństwa daje nam pewną przewagę w walce z intruzem i tak też jest przy biegunce – najbardziej boimy się odwodnienia organizmu!!!
Wyróżniamy trzy stopnie odwodnienia organizmu dziecka (6):
- I stopień – brak lub niewielkie odwodnienie
- spadek masy ciała poniżej 3%
- dziecko przytomne i/lub w dobrej kondycji
- prawidłowa czynność serca
- pragnienie normalne lub ewentualnie dziecko nie chce pić
- tętno, oddech, oczy prawidłowe
- obecne łzy
- wilgotna jama ustna i język
- fałd skórny (fałd skórny na bocznej stronie brzucha na poziomie pępka) rozprostowuje się szybko
- kończyny ciepłe
- diureza prawidłowa lub zmniejszona
- II stopień – odwodnienie łagodne i umiarkowane
- spadek masy ciała 3-9%
- dziecko przytomne ale może być osłabione i/lub rozdrażnione
- prawidłowa lub przyspieszona czynność serca
- dziecko spragnione
- tętno prawidłowe lub słabo napięte
- oddech prawidłowy lub przyśpieszony
- oczy nieznacznie zapadnięte
- mało łez
- sucha jama ustna i język
- fałd skórny (fałd skórny na bocznej stronie brzucha na poziomie pępka) rozprostowuje się w czasie do 2s
- kończyny chłodne
- diureza zmniejszona
- III stopień – odwodnienie ciężkie
- spadek masy ciała powyżej 9%
- dziecko apatyczne, senne, nieprzytomne
- przyspieszona akcja serca
- dziecko słabo pije
- słabo napięte, nitkowate lub niewyczuwalne
- oddech pogłębiony
- oczy głęboko zapadnięte
- brak łez
- bardzo sucha jama ustna i język
- fałd skórny (fałd skórny na bocznej stronie brzucha na poziomie pępka) rozprostowuje się s w czasie powyżej 2s
- kończyny zimne, sine
- diureza minimalna
Odwodnienie organizmu jest bardzo niebezpieczne i wymaga hospitalizacji!
Ale skoro wiemy i mamy świadomość czego należy się bać przy biegunce to wiemy też jak temu zapobiegać i o tym poniżej….
Co robić jeśli dziecko ma biegunkę?
Przede wszystkim nawadnianie!
Jeżeli u dziecka pojawia się biegunka bezwzględnie należy podawać mu płyny nawadniające wyrównujące zaburzenia wodno-elektrolitowe i kwasowo-zasadowe (zawierające glukozę, sód i potas) – poniżej kilka przydatnych informacji:
- Płyny nawadniające należy zacząć podawać jak najszybciej!
- Należy zastosować preparaty dostępne w aptece zawierające gotowe zestawy elektrolitów – w postaci proszku w saszetkach do przygotowywania roztworu (Orsalit, Floridral, Gastrolit) lub w postaci kleiku marchewkowo-ryżowego (Hipp ORS 200).
- Podawane płyny powinny być raczej chłodne niż ciepłe.
- Należy podawać po kilka łyków (można na łyżeczce lub strzykawką) – nie należy podawać większych porcji (szczególnie po wymiotach) – bo może to nasilić odruch wymiotny.
- Ilość podawanych dziecku płynów powinna wyrównywać ilość płynów utraconych w trakcie biegunki lub wymiotów – przyjmuje się, że na każdy luźny stolec u niemowląt należy podać 50 ml płynów, u dzieci starszych 100 ml płynów
- Przez pierwsze 3-4 godziny należy tylko nawadniać. Wyjątkiem są dzieci karmione piersią – u takich maluchów oprócz nawadniania należy kontynuować karmienie piersią.
- Nie należy stosować innych niż zalecane płynów do nawadniania (soków, napojów, herbaty) – mogą one nasilać biegunkę i wydłużać czas jej trwania
Odpowiednie żywienie
Wykazano, że wczesne wprowadzenie żywienia skraca czas trwania biegunki i poprawia stan ogólny pacjenta. Dlatego też po wstępnym nawodnieniu (po 3-4 godzinach) można a nawet należy zacząć podawać jedzenie (takie jak przed wystąpieniem biegunki) i podtrzymywać podawanie płynów nawadniających.
Probiotyki
Ostatnio wykazano, że niektóre drobnoustroje probiotyczne (nie wszystkie) mogą korzystnie wpływać na leczenie biegunki ostrej. I tak udowodniono, że Lactobacillus rhamnosus GG (Dicoflor) oraz Saccharomyces boulardii (Enterol) znacząco skracają czas trwania biegunki.
Na rynku dostępne są również prebiotyki – są to substancje obecne w pożywieniu lub do niego wprowadzane. Mogą to być białka, tłuszcze, oligo- lub polisacharydy, które nie ulegają trawieniu, docierają do jelit i tam stymulują czyli wspomagają prawidłowy rozwój flory jelitowej. W odróżnieniu od probiotyków – prebiotyki nie zawierają szczepów bakterii. Niemniej jednak w leczeniu ostrej biegunki u dzieci prebiotyki nie są zalecane właśnie ze względu na to, że nie ulegają nie trawieniu i dodatkowo mogą utrudniać zwalczanie infekcji jelitowej.
Z kolei synbiotyki (również dostępne na rynku) – to połączenie probiotyku i prebiotyku. Takie połączenie sprawia, że dostarczamy żywe kultury bakterii a ich namnażanie dodatkowo wzmacniane jest przez dodatek prebiotyku. Wykazano, że synbiotyk zawierający Streptococcus thermophilus, Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium lactis, Bifidobacterium infantis w połączeniu z fruktooligosacharydami skracał średnio o 1 dzień czas trwania ostrej biegunki u dzieci.
Leki
Generalnie ostra biegunka u dzieci jest stanem, który mimo swoich uciążliwych objawów, przechodzi po kilku dniach (pod warunkiem odpowiedniego nawodnienia delikwenta!). Oczywiście wiem, że rodzice chcą jakoś ulżyć dziecku i mu pomóc – ale ja raczej zalecam nawadnianie, probiotyki i baczną obserwację dziecka. Owszem na rynku dostępne są produkty, które są wskazane przy biegunce – poniżej kilka słów o ich działaniu, zastosowaniu i ewentualnych środkach ostrożności…
Smektyn dwuoktanościenny (Smecta)
Smektyn dwuoktanościenny charakteryzuje się zdolnością powlekania błony śluzowej przewodu pokarmowego. Ponadto wykazuje właściwości mukoprotekcyjne – czyli łączy się ze składnikami śluzu i tym samym zwiększa jego wytrzymałość i wzmacnia jego działanie ochronne przed czynnikami drażniącymi. Dodatkowo ma właściwości adsorbujące toksyny, wirusy i bakterie i tym samym ułatwia ich usuwanie z organizmu. Generalnie smektyn dwuoktanościenny nie zwalnia pasażu jelitowego, zmniejsza liczbę stolców i skraca czas trwania biegunki. Można rozważyć jego stosowanie jako dodatek do standardowej terapii nawadniającej – a nie jako jedyne postępowanie!!!
Niemniej jednak ja osobiście rzadko stosuję ten preparat – dlaczego? Bo:
- Stosowanie smektynu dwuoktanościennego u dzieci, podobnie jak i innych leków przeciwbiegunkowych, nie jest obecnie zalecane przez WHO ani American Academy of Pediatrics (AAP)
- Producent deklaruje, że produkt wykazuje właściwości adsorbujące toksyny, bakterie, wirusy i jednocześnie zmniejsza ilość oddawanych stolców – no i tu moje wątpliwości – wychodzę z założenia, że lepiej niech to co wywołało biegunkę razem z nią „wyjdzie” z organizmu dziecka (wiem, jest to męczące dla dziecka) – ale naprawdę innego sposobu nie ma:(. Natomiast jeżeli przyczyna (toksyna, bakteria, wirus) zostanie związana „wewnątrz jelit” to może nastąpić wydłużenie czasu jej przebywania w organizmie i tym samym cały czas od środka będzie ona „truła” dziecko:(
- Moja zaufana Pediatra leczenie biegunki zaczyna od terapii nawadniającej i nie zaleca leków – a jaj ufam:)
- Smak tego produktu niestety nie jest zachęcający do wypicia przez chore dziecko:(
Chlorowodorek loperamidu (Stoperan, Loperamid WZF, Laremid, Imodium Instant)
Chlorowodorek loperamidu to syntetyczny opioid, który hamuje perystaltykę przewodu pokarmowego, zwiększa napięcie zwieracza odbytu oraz zmniejsza utratę wody i elektrolitów do światła przewodu pokarmowego i tym samym działa przeciwbiegunkowo. Działa szybko i długotrwale ale hamowanie perystaltyki jelit może opóźniać wydalanie tego co spowodowało biegunkę (czyli nie usuwa przyczyny – działa tylko na objawy) i w związku z tym może prowadzić do rozdęcia zapalnie zmienionego jelita!. Chlorowodorek loperamidu jest zalecany w terapii ostrej biegunki u dorosłych ale może być stosowany krótko!!! Nie powinien być stosowany u niemowląt i małych dzieci z biegunką ostrą ze względu na możliwość wystąpienia ciężkich działań niepożądanych (zaburzenia świadomości, zgon!).
Antybiotyki i chemioterapeutyki
Nie ma wskazań do rutynowego stosowania antybiotyków i chemiterapeutyków w leczeniu biegunki ostrej u dzieci. Po pierwsze patogen wywołujący biegunkę ostrą rzadko jest ustalany, bo wykonanie posiewu trwa często dłużej niż epizod biegunki ostrej, która zazwyczaj ustępuje samoistnie (oczywiście przy prawidłowym nawadnianiu! i oczywiście nie zawsze). Oczywiście muszę tu wyraźnie zaznaczyć, że są pewne sytuacje, kiedy zastosowanie antybiotyków w przypadku biegunki ostrej jest niezbędne – ale o tym musi zadecydować lekarz!!!! Do takich sytuacji należą (potwierdzone badaniami mikrobiologicznymi) zakażenia Schigella, Campylobacter, Escherichia coli czy Vibrio cholerae.
Kiedy trzeba udać się do lekarza?
Jeżeli domowe postepowanie i leczenie nie przynosi skutku a wręcz, jeżeli stan dziecka się pogarsza konieczna się jest konsultacja z lekarzem. Bezwzględnymi wskazaniami do konsultacji z lekarzem i ewentualnej hospitalizacji:( są:
- objawy odwodnienia – opisane przeze mnie powyżej
- zwiększenie częstotliwości oddawania stolców (>8 na dobę)
- uporczywe i utrzymujące się wymioty
- utrzymująca się dłuższy czas gorączka
- stolce z krwią
- wysypka skórna
Wskazaniem do konsultacji z lekarzem jest również wiek dziecka – jeżeli zaobserwujemy niepokojące objawy u noworodka lub u niemowlaka (do 3 m.ż) lepiej zasięgnąć rady lekarza – takie dziecko momentalnie odwadnia się i jest to bardzo!!! niebezpieczne!!!!
Profilaktyka
Bardzo ważne jest odpowiednie postępowanie profilaktyczne obejmujące:
- częste mycie rąk
- higieniczne przygotowywanie produktów spożywczych
- izolacja chorych (szczególnie od noworodków i niemowląt i kobiet w ciąży)
- stosowania profilaktyczne probiotyków
- szczepienia przeciw rotawirusom – szczepienie doustne zalecane dla niemowląt do 24-26 tygodnia życia, dodatkowo płatne, zmniejsza ryzyko występowania ciężkiej biegunki u dzieci oraz konieczność ich hospitalizowania.
Wiem, że ostra biegunka u dzieci dezorganizuje całe codzienne życie i przede wszystkim masakrycznie osłabia i powala nasze pociechy. Ponadto biegunka może być bardzo niebezpieczna dla zdrowia i życia dziecka, bo może prowadzić do odwodnienia organizmu. Ale trzeba pamiętać, że nie każda infekcja jelitowa musi skończyć się w szpitalu – tylko szybkie i prawidłowe postępowanie (nawadnianie) może nas przed tym uchronić.
źródła: 1. Czerwionka-Szaflarska M., Adamska I. „Ostra biegunka u dzieci – najnowsze wytyczne”, Forum Medycyny Rodzinnej 2009, tom 3, nr 6, 431-438 2. Fagundes-Neto U., de Andrade J.A. Acute diarrhea and malnutrition: lethality risk in hospitalized infants. The Journal of the American College of Nutrition. 1999; 18: 303–308. 3. Guarino A., Albano F., Ashkenazi S., Gendrel D., Hoekstra J.H., Shamir R., Szajewska H. European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition oraz European Society for Paediatric Infectious Disease European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition/European Society for Paediatric Infectious Disease Evidence-based guidelines for the management of acute gastroenteritis in children in Europe, Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 2008; 46: 81-12 4. Korbut R. Olszanecki R., Wołkow P., Jawień J., Farmakologia, PZWL, Warszawa 2012 5. Li S.-T.T, Grossman D.C., Cummings P.: „Ocena skuteczności loperamidu w leczeniu ostrej biegunki u dzieci – metaanaliza”. Medycyna Praktyczna- Pediatria 2007, 6(54) 81-82. 6. Mielewczyk-Małecka M., „Diagnostyka i leczenie biegunek ostrych u dzieci w warunkach szpitala powiatowego w latach 2006-2010”, rozprawa doktorska, Poznań 2012 7. Paul Rutter , „Opieka farmaceutyczna. Objawy, rozpoznanie i leczenie”, wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław, 2014 8. Szajewska H., Dziechciarz P., Mrukowicz J. Metaanalysis: smectite in the treatment of acute infectious diarrhoea in children. Alimentary Pharmacology & Therapeutics 2006; 23: 217–227. 9. Szajewska H., Mrukowicz J. “Probiotics in the treatment and prevention of acute infectious diarrhea in infants and children: a systematic review of published randomized double-blind placebocontrolled trials”. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition. 2001; 33 (supl. 2): S17–S25. 10. Szajewska H., Mrukowicz J.,” Metaanalysis: non-pathogenic yeast Saccharomyces boulardii in the prevention of antibiotics associated diarrhea”, Alimentary Pharmacology and Therapeutics, 2005; 22: 365-372 11. Szymański H., Pejcz J., Jawień M., Chmielarczyk A., Strus M., Heczko P.B. “Treatment of acute infectious diarrhoea in infants and children with a mixture of three Lactobacillus rhamnosus strains — a randomized, double-blind, placebocontrolled trial”. Alimentary Pharmacology & Therapeutics 2006; 23: 247–253. 12. World Health Organization: The treatment of diarrhea:practical guidelines. Wyd. 3. Geneva 1993.
Opublikowano: 19 lut 2015 o 13:16