Morfina i karmienie piersią

Morfina to silny opioidowy lek przeciwbólowy, działający na receptory opioidowe rozmieszczone w Ośrodkowym Układzie Nerwowym. Po podaniu dożylnym maksymalne stężenie we krwi występuje w czasie 15 min i zmniejsza się o połowę po 30 min. Morfina jest rozmieszczana w całym organizmie, przenika przez barierę łożyska, a jej śladowe ilości wydzielane są do potu i mleka. Morfina stosowana jest w przypadku bólu różnego pochodzenia, którego nie znoszą inne leki przeciwbólowe. A jak wygląda bezpieczeństwo stosowania morfiny w okresie laktacji?

Morfina i karmienie piersią:

Morfina zaliczana jest do kategorii L3 – leków prawdopodobnie bezpiecznych w czasie laktacji, prawdopodobnie kompatybilnych z karmieniem piersią (wg Kategorii Ryzyka Laktacyjnego Prof. Hale’a). Do kategorii L3 – zaliczane są:

• substancje lecznicze, dla których nie istnieją kontrolowane badania na grupie kobiet karmiących piersią, ale ryzyko niepożądanego działania leku u karmionego piersią dziecka jest możliwe
• substancje lecznicze, dla których badania wykazały tylko minimalny niezagrażający efekt niepożądany
• nowe substancje lecznicze, które nie mają przeprowadzonych odpowiednich badań

Zgodnie z klasyfikacją opisaną w podręczniku „Drugs in Pregnancy and Lactation” Prof. Briggsa’a (najnowsze wydanie z maja 2017r) morfina zaliczana jest do grupy leków potencjalnie toksycznych. Do tej kategorii zaliczane są substancje lecznicze, dla których brak jest danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania w czasie laktacji lub dane te są ograniczone. Właściwości substancji leczniczych wskazują, że mogą one stanowić ryzyko dla dziecka karmionego piersią. Przy stosowaniu tych substancji leczniczych nie zaleca się karmienia piersią.

E-lactancja.org zalicza morfinę do grupy określanej: LOW RISK PROBABLE. Do tej kategorii zaliczane są substancje lecznicze określane jako umiarkowanie bezpieczne w czasie karmienia piersią. Autorzy tej klasyfikacji uważają, że substancje lecznicze zaliczane do tej grupy mogą powodować łagodne działania niepożądane u dziecka karmionego piersią lub mogą w niewielkim stopniu wpływać na proces laktacji. Niestety w przypadku substancji leczniczych zaliczanych do tej grupy, ilość danych naukowych dotyczących bezpieczeństwa stosowania w czasie laktacji jest ograniczona lub jest ich brak natomiast właściwości substancji leczniczej wskazują na niewielkie ryzyko działań niepożądanych dla procesu laktacji i dla dziecka karmionego piersią. Przy stosowaniu tych substancji leczniczych konieczne jest przeanalizowanie dodatkowych kwestii takich jak wiek dziecka, dawkę, synchronizację z karmieniem piersią, czas trwania terapii, ewentualną zamianę leku na bardziej bezpieczny oraz konieczne jest monitorowanie stanu dziecka.

Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP) określa morfinę jako zgodną z karmieniem piersią.

Światowa Organizacja Zdrowia określa morfinę jako związek kompatybilny z karmieniem piersią (w dawkach jednorazowych). Jeżeli to możliwe należy unikać podawania kolejnych dawek. W przypadku stosowania morfiny u matki konieczne jest monitorowanie stanu dziecka – w szczególności pod kątem występowania bezdechu i bradykarii.

Morfina może przenikać do mleka mamy. Morfina charakteryzuje się niską biodostępnością po podaniu doustnym co przy charakterystycznym metabolizmie morfiny wskazuje, że nawet jeżeli dziecko wraz z mlekiem otrzyma morfinę, to w niewielkim stopniu wchłonie się do ona do jego krwioobiegu – ilości te są małe i nie mają znaczenia klinicznego. Ale są również doniesienia, że morfina może przenikać do mleka w większych ilościach.

Istotnym parametrem, wskazującym pośrednio na bezpieczeństwo stosowania leku w okresie laktacji jest względna dawka dla niemowlęcia – RID – Jest to wartość wyrażana w procentach i jest to ilość związku, jaką otrzymuje dziecko z mlekiem, w przeliczeniu na kilogram masy jego ciała, w przeliczeniu na dawkę leku, jaką przyjmuje mama (w przeliczeniu na masę ciała). Uznaje się, że lek jest bezpieczny, jeżeli wartość ta jest mniejsza niż 10%. Im mniejsza tym lepiej. Dla morfiny RID wynosi 2,5-6,3%.

Dotychczas nie zaobserwowano i nie zgłoszono działań niepożądanych u dzieci karmionych piersią, których mamy przyjmowały morfinę. Co warte zaznaczenia, przygotowując to opracowanie natknęłam się na informacje, że stosowanie morfiny może wiązać się z opóźnieniem laktogenezy – konieczne jest właściwe wsparcie kobiety w rozpoczęciu i utrzymaniu laktacji. Ponadto warto pamiętać, że u noworodków biologiczny okres półtrwania morfiny może ulec wydłużeniu i trzeba uważnie obserwować dziecko. Co więcej nie zaleca się spania z dzieckiem, jeżeli matka przyjmuje morfinę.

W przypadku stosowania morfiny u kobiet karmiących konieczne jest stosowanie jej w dawkach pojedynczych (a nie powtarzających się) i uważne obserwowanie dziecka.

1. Medications and Mothers’ Milk, T.W. Hale, H.E. Rowe, Springer Co. 2016
2. Drugs in Pregnancy and Lactation, G. G. Briggs, Wolters Kluwer, 2017
3. Drugs in Pregnancy and Lactation, G. G. Briggs, Lippincott Williams and Wilkins, 2014
4. Drugs During Pregnancy and Lactation, C. Schaefer et al., Academic Press Inc, 2014
5. Leki w ciąży i laktacji, Frieske K. Et al., MedPharm Polska, 2014
6. The Transfer of Drugs and Other Chemicals Into Human Milk, AAP, Committee on Drugs, Pediatrics 2001, 108(3), 776-789
7. Karmienie piersią w teorii i praktyce. Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M., Pietkiewicz A., Medycyna Praktyczna, Kraków 2012
8. The Transfer of Drugs and Other Chemicals Into Human Milk American Academy Of Pediatrics, Committee on Drugs, Pediatrics 2001, 108(3), 776-789
9. The Transfer of Drugs and Therapeutics Into Human. Breast Milk: An Update on Selected Topics. Pediatrics, 2013, 132(3), e796-e809
10. Breastfeeding and maternal medication Recommendations for Drugs in the Eleventh WHO Model List of Essential Drugs, 2002
11. Baza LactMed https://toxnet.nlm.nih.gov/cgi-bin/sis/search2/f?./temp/~FOF7ul:1
12. Baza e-lactancia http://www.e-lactancia.org/producto/1073